مقالات از لحاظ محتوا انواع مختلفی دارند و برای اهداف مختلف تهیه و منتشر می‌شوند. مقاله علمی تحلیلی مقاله‌ای است که مولف در آن با استفاده از منابع تحقیقاتی پیشین، نظریه خاصی را در حوزه کار خود مطرح می‌کند. در این مقالات ممکن است نویسنده نظریه‌های پیشین را گسترش دهد و با نگرش انتقادی به بحث درباره نظریه‌های پیشین بپردازد. همچنین در این مقالات نویسنده با استدلال و بهره‌گیری از شواهد برتری را به نظریه‌های دیگر نشان می‌دهد. در این مقالات نویسنده تلاش می‌کند بفهمد که نظریه مورد تحلیل با خودش در تعارض نبوده یا با مشاهده عینی سازگاری داشته باشد.
انواع مقالات علمی
آیا تاکنون به این مسئله فکر کرده‌اید که مقالاتی که تهیه می‌کنید در کدام دسته از مقالات قرار می‌گیرند؟ اهمیت نوع مقاله علمی در تعیین سطح مقاله شما مشخص می‌شود و معلوم می‌کند آیا مقاله شما قابل انتشار است یا نه؟ و اگر قابل انتشار باشد، از این راه مشخص می‌شود که در کدام دسته یا رتبه از نشریات می‌توان آن را منتشر کرد. به عنوان مثال، برخی مقالات را تنها می‌شود در روزنامه‌ها چاپ کرد؛ زیرا عمو‌می و غیرتخصصی هستند و از نظر موضوع نیز چندان ماهیت علمی ندارند. این مقالات اصطلاحا دارای تاریخ مصرف هستند و پس از مدتی دیگر ارزش مطالعه ندارند.
اما ممکن است مقاله شما نتیجه چندین ماه مطالعه، تحقیق و پژوهش باشد و روی یک موضوع علمی مشخص و تخصصی تمرکز داشته، نحوه و اصول نگارش آن هم براساس قالب‌های تعریف شده پژوهشی باشد و در آن حوزه نیز به دستاورد خوب و نتیجه جدیدی رسیده باشد. در این صورت بدیهی است که این مقاله با نشریات علمی پژوهشی متناسب خواهد بود.
در نتیجه، اگر قبل از شروع نوشتن مقاله هدف خود را مشخص کرده و انگیزه خود از نوشتن یک مقاله و چاپ آن را در نظر داشته باشید، قطعا نوع و قالب مقاله برایتان اهمیت پیدا می‌کند. مقالات را از چندین روش می‌توان دسته‌بندی کرد. یکی از مهم‌ترین دسته‌بندی‌های مقالات، دسته‌بندی آن‌ها براساس محتوای اطلاعات مقاله است که در این حالت مقالات به چهار نوع مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱. مقاله پژوهشی یا تحقیقی: این مقالات از پژوهش‌هایی هستند که به‌تازگی پایان یافته‌اند و چون روی یافته‌های تحقیقاتی متمرکز هستند، با نام گزارش تحقیق نیز شناخته می‌شوند. در نتیجه می‌توان گفت ویژگی منحصربه‌فرد یک مقاله پژوهشی داشتن یک ایده، ابتکار یا نتیجه کاملا جدید و تازه است. در واقع در این مقالات پژوهشگر در مقاله یا پژوهش خود یک ایده، موضوع یا روش جدیدی را مطرح کرده و به نتایج کاملا جدیدی دست پیدا می‌کند که قبل‌تر وجود نداشته‌اند.
۲. مقاله تحلیلی یا ترویجی: این مقاله با نام مقاله نظری نیز شناخته می‌شود. در این مقاله، مؤلف با استفاده از منابع پژوهشی پیشین، نظریه خاصی را در حوزه تخصصی خود مطرح می‌کند. همانطور که گفته شد، در مقاله تحلیلی ممکن است پژوهشگر نظریه‌های قبلی را گسترش داده، با استفاده از شواهد آن‌ها را مستحکم ساخته، آن‌ها را به شکل دیگری بیان کرده یا حتی آن‌ها را مورد تأمل و تردید قرار دهد. در نتیجه، در این مقاله نویسنده یا پژوهشگر ایده یا موضوعی را که از قبل وجود دارد، از جنبه‌های جدیدی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و نتایجی را ارائه می‌کند که جدید و به‌روز هستند.
۳. مقاله مروری یا تألیفی: این مقالات برخلاف دو نوع مقاله قبلی، حاوی ایده و دیدگاه‌های جدید نیستند؛ بلکه تنها هدف آن‌ها پرورش ایده‌ای است که از قبل وجود داشته است. در این نوع مقاله، نویسنده با مطالعه متن‌های علمی، مطالبی را در رابطه با یک ایده یا موضوع از منابع مختلف گردآوری کرده و سپس مقاله را با ساختاری جدید و طرح نتیجه‌گیری‌های مشخص که معمولا با اعلام نظر همراه هستند، تنظیم و تألیف می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت محقق در این نوع مقاله نوشته‌هایی را که قبلا منتشر شده است، تحلیل کرده و به ارزیابی انتقادی آن‌ها می‌پردازد. در این صورت، از طریق مقوله‌بندی، یکپارچه‌سازی و ارزشیابی متن‌های منتشرشده پیشین، سیر پیشرفت پژوهش‌های جاری را در جهت روشن‌کردن یک مسئله مشخص دنبال می‌کند.
۴. مقاله گردآوری: این نوع مقاله تنها به گردآوری و انعکاس دیدگاه‌های مختلف درج‌شده در نوشته‌های مرتبط با موضوع پرداخته و کار تازه‌ای را عرضه نمی‌کند. مقاله گردآوری معمولا گزارش بررسی‌های آزمایشگاهی یا مطالعات آماری در یک موضوع است که در این نوع مقالات نویسنده ضمن استفاده از روش‌های موجود در مطالعه موضوع، نتایج مطالعه خود را گزارش می‌کند. نتایج این مقاله معمولا به کمک آمار و ارقام بیان می‌شوند. تفاوت این مقاله با مقاله تحلیلی در این است که نظریه جدیدی را ارائه نمی‌دهد و با مقاله مروری نیز در عدم الزام سنجش و ارزیابی کلیه آثار قبلی، تفاوت دارد. گرچه اگر در این نوع مقاله از روش‌های معتبر و علمی تحلیل آماری استفاده شود و نتایج ارائه شده نیز جدید باشد می‌توان از آن به عنوان یک مقاله علمی تحلیلی استفاده کرد.
- پیشنهاد مطالعه: آشنایی بیشتر با انواع مقالات علمی
هدف از تهیه مقالات علمی تحلیلی چیست؟
مقالات تحلیلی تنها با دو هدف اصلی تهیه می‌شوند:
۱. ایجاد نظریه جدید
۲. نگرش انتقادی به نظریه‌های پیشین
معمولا اساتید برای کمک به رشد فکری دانشجویان نوشتن مقالات تحلیلی را به آن‌ها پیشنهاد می‌دهند؛ زیرا این مقالات مهارت‌های نوشتاری را افزایش داده و به درک بیشتر دانشجو از یک موضوع خاص کمک می‌کنند. همچنین مقالات تحلیلی به‌نفع خواننده‌ها نیز هستند؛ زیرا این نوع مقالات نویسنده را قادر می‌سازند تا به عموم مردم در زمینه موضوعات مختلف اعم از موضوعات سیاسی، اقتصادی، هنری و… آموزش دهد. در این میان می‌توان گفت که روزنامه‌ها و مجلات معمولا مقالات تحلیلی را برای کمک به خوانندگان خود در درک اخبار روز منتشر می‌کنند.
اجزای مقاله علمی تحلیلی
به طور کلی، مقالات علمی تحلیلی، دارای اجزای اصلی زیر هستند:
عنوان، اسا‌می نویسندگان، مقدمه، بدنه اصلی مقاله، نتیجه‌گیری
هدف از نوشتن مقدمه برای این نوع مقاله، علاقه‌مند کردن خواننده به مطالعه آنالیزها و تحلیل‌های انجام شده در مقاله است. مقدمه یک مقاله تحلیلی خود باید حداقل ۳ بخش اصلی را شامل شود. ۱. جملات غالب ۲. بیانیه ۳. یک یا دو جمله در رابطه با اثبات بیانیه.
در قسمت اول مقدمه بهتر است از جملاتی استفاده شود که جالب و شگفت‌انگیز هستند. برای این قسمت می‌توان از یک سوال، ارائه چند آمار مرتبط یا ایجاد یک بیانیه غیرمعمول و بحث‌برانگیز استفاده کرد. پس از نوشتن جملات غالب، بیانیه مقدمه نوشته می‌شود که بهتر است در آن، مسأله و هدف مقاله به وضوح مطرح شود. در بخش سوم مقدمه نیز، محقق باید بیانیه را اثبات کرده و در این بخش، چگونگی اثبات ادعای محقق ذکر می‌شود. این نکات معمولا بلوک‌های ساخت پاراگراف‌های قسمت میانی مقاله یا همان بدنه اصلی را تشکیل می‌دهند.
پس از نوشتن مقدمه نوبت به نوشتن بدنه اصلی مقاله می‌رسد. بدنه اصلی مقاله علمی تحلیلی باید شامل تعدادی پاراگراف بوده که هر پاراگراف نیز باید شامل جمله عنوان، مجموعه‌ای از ادعاها، مدارک اثبات ادعاها و چگونگی ارتباط آن‌ها با جمله عنوان باشد. جمله عنوان هر پاراگراف باید دقیقا هدف و منظور از نوشتن پاراگراف را به خواننده منتقل کند. برای این منظور، می‌توان شواهد و ادعای خود را بیان کرده و در بخش‌های کوچکتر آن‌ها را توضیح داد. همچنین می‌توان برای بیان ادعا بدون هیچگونه اثباتی، از نقل‌قول استفاده کرد. در نهایت باید مدارک و شواهد را به جمله عنوان ربط داده و آن را به طور کاملا واضح شرح دهید. در غیر این صورت، مقاله تحلیلی شما ماهیت اصلی خود را از دست داده و به‌صورت خلاصه نوشته می‌شود.
پس از بدنه اصلی نیز، قسمت نتیجه‌گیری مقاله علمی تحلیلی باید نوشته شود. در واقع، پس از اینکه پاراگراف‌های قسمت میانی مقاله تکمیل شد، شواهد مناسب برای آن‌ها ارائه شد و به جمله عنوان ربط داده شدند، نویسنده مقاله باید تمام این مطالب را جمع‌بندی کند. در قسمت نتیجه‌گیری مقاله، تما‌می نکات اصلی، بدون کپی‌کردن آن‌ها، ذکر می‌شوند. معمولا یکی از اصلی‌ترین اجزای مقاله، قسمت نتیجه‌گیری آن است و معمولا آخرین قسمتی است که توسط خواننده مقاله خوانده می‌شود. در نتیجه باید در نوشتن آن دقت کنید و آن را به‌صورتی بنویسید که در عین سادگی و مختصر بودن، تأثیرگذاری بیشتری روی مخاطب داشته باشد. برای این منظور توجه داشته باشید که غالباً مخاطبان و خوانندگان مقالات، تکرار مطالب و جملاتی که در چکیده یا مقدمه مقاله نوشته شده‌اند را به عنوان یک نتیجه‌گیری خوب قبول ندارند؛ بلکه در قسمت نتیجه‌گیری غالبا به دنبال یک پیام موثر و گویا از کل کار انجام شده هستند.
با رعایت این نکات شما به‌سادگی می‌توانید یک مقاله علمی تحلیلی بنویسید و در کنار سایر اهداف خود از نوشتن این نوع مقاله، مهارت نوشتاری خود را به‌طور مؤثری تقویت کنید.
از اینکه تا انتهای این نوشته با ما همراه بودید از شما متشکریم و امیدواریم مطالب این نوشته برای شما کاربردی و مفید باشد.
